Godina
2017. je ostala upamćena kao godina prirodnih katastrofa sa najvećim ekonomskim
posledicama. Prema istraživanjima Munich Re ukupni gubici nastali kao posledica
klimatskih i meteoroloških događaja iznose 320 milijardi američkih
dolara.
Potvrđeno je da je 2017. godina bila jedna od tri
najtoplije godine od kada se vrše merenja i prva najtoplija godina koja nije
pod dejstvom El Niño-a.
Takođe su utvrđeni kao najviši i drugi indikatori klimatskih promena kao što je
povećana koncentracija CO2, porast nivoa mora, smanjivanje ledenog
pokrivača, povećanje acidifikacije okeana i porast temperature morske vode:
Stanje klime u
2017. godini i indikatori klimatskih promena
Srednja globalna temperature 2017. Godine bila je za 1,1°C
viša od one iz predindustrijskog perioda.
Srednje temperature u 2017 godini su bile više od standardnog
referentnog perioda 1981-2010 u čitavoj Evropi. Temperature
su bile naročito visoke iznad Svarbalda, severne Rusije, Španije, Portugalije i
Ukrajine. Pored toga čitava jugoistočna Evropa bila je pod uticajem veoma
visokih temperatura vazduha (Slika 2) (https://climate.copernicus.eu/climate-2017-european-temperature).
Slika 2. Godišnje
odstupanje temperatura vazduha od normale 1981-2010 za 2017. godinu.
Skoro čitava površina
Evrope beleži rastući trend temperatura vazduha u periodu od 1979 do 2017.
godine u svakom godišnjem dobu. Srednje temperature vazduha tokom sva četiri
godišnja doba u Evropi više su u odnosu na referentni period (Slika 3).
Trendovi porasta temperatura su viši u zimskom periodu na Severu Evrope a u
letnjem periodu na jugu
(https://climate.copernicus.eu/climate-2017-european-temperature).
Slika 3. Odstupanja temperature vazduha za sva
četiri godišnja doba u 2017. godini u odnosu na referentni period 1981-2010.
U Srbiji 2017. godina upamćena je po
suši koja je veoma snažno pogodila poljoprivrednike. Dvomesečna suša praćena
tropskim temperaturama prepolovila je ovogodišnji rod kukuruza i soje,
suncokreta će da bude 40 odsto manje nego prosečnih godina, šećerne repe za
trećinu manje. Suša je umanjila
poljoprivrednu proizvodnju za oko 20 odsto u odnosu na prosečan godišnji rod, a
za 30 odsto u odnosu na rekordnu godinu 2016. godinu (https://climate.copernicus.eu/climate-2017-european-temperature).
Na Slici 4.
prikazane su anomalije, odnosno odtupanja, srednjih dnevnih padavina za 2017.
godinu u odnosu na referentni period 1981-2010. Može se primetiti da na prostoru
Panonsko basena preovladavaju veoma niske količine padavina. U odnosu na godišnji
prosek, tokom 2017. godine u jugozapadnoj Evropi bilo je veoma suvo, dok je oko Baltičkog mora
izlučena količina padavina viša od dugogodišnjek proseka. U jugoistočnoj Evropi
situacija je bila još kompleksnija gde je zabeležena i veoma niska relativna
vlažnost vazduka kao i vlažnost
zemljišta (Slika 4) (https://climate.copernicus.eu/node/357).
Slika 4. Anomalije, odnosno
odstupanja, godišnjih padavina za 2017. godinu u odnosu na referentni period
1981-2010 i odstupanja godišnje vrednosti vlažnosti zemljišta za 2017 .
Suma padavina tokom leta je u celoj Srbiji bila u ispod
prosečnih vrednosti u odnosu na normalu za referentni period 1981-2010. Prema
metodi percentila suma padavina tokom leta je u većem delu Srbije bila u
kategoriji sušno i veoma sušno, dok je ekstremno sušno bilo u Zrenjaninu
(RHMZ). Broj dana sa padavinama je bio za 4 do 14 manji od proseka za leto.
Takođe, broj dana sa padavinama od jednog milimetra i više je bio ispod proseka
(Slika 5).
Slika 5. Uzastopni broj dana tokom
godine sa padavinama na stanicama Novi Sad i Zrenjanin
Za potrebe kvantifikovanja stanja suše na posmatranom području
razvijen je Standardizovani indeks
klimatskog vodnog bilansa (Standardised Precipitation-Evapotranspiration Index,
SPEI). Za njegovo određivanje koriste se dugogodišnji nizovi (najmanje 30-to
godišnji niz) mesečnih podataka o količini padavina i srednjim mesečnim
temperaturama vazduha. Tokom leta 2017. godine Srbiju je pogodila suša koja se
manifestovala povišenim temperaturama vazduha i odsustvom padavina. Uzastopni
broj dana bez padavina u Novom Sadu iznosio je 12 tokom letnjih meseci, dok je uzastopni
broj dana sa padavinama (>1mm) bio manji od 4.
Na slici 6. prikazan je indeks suše za jun 2017 u Evropi (http://spei.csic.es/map/maps.html#months=0#month=6#year=2017). Može se zapaziti da na teritoriji
Srbije, odnosno Vojvodine njegove vrednosti iznose od -2,33 do -1,63 što se po
klasifikaciji SPEI karakteriše kao ekstremno sušno. Vrednosti SPEI za
meteorološku stanicu Rimski Šančevi za period od 1961-2018. godine prikazana je
na slici 7.
Stručnjaci za poljoprivredu izjavili su da je 2017.
godine šteta od suše bila više od 600 miliona dolara. Najviše štete pretrpeli
su mali poljoprivredni proizvođači jer neće imati dovoljno novca da ulože u
proizvodnju u idućoj godini. Najviše štete je pretpela soja, kod koje je rod
smanjen za 60% rod jee smanjen i kod kukuruza i to između 40-50%, a sšetu je
pretrpela i šećerna repa, između 20 i 30 odsto, dok se najbolje se održao
suncokret gde je šteta bila oko 10% (agrovesti.rs).
